ALTILI MASADAN ANAYASA TASLAĞI SUNUMU

Altılı masanın “Şimdi demokrasi zamanı” sloganıyla duyurduğu
anayasa taslağı altı partinin genel başkan yardımcıları tarafından
açıklandı. 84 madde, 9 başlıkta değişiklik öngören anayasa teklifinde
cumhurbaşkanının yetkileri belirlendi. Teklifte, seçim barajının yüzde
3’e düşürüleceği, parti kapatmanın ve dokunulmazlığın kaldırılmasını
zorlaştırılacağı dile getirildi. Tasarıya göre partili cumhurbaşkanlığı
dönemi kapanacak. ‘İnsan onuru’ anayasanın temel esası olacak.
Altılı masa, Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Anayasa Değişikliği
Önerisi’ni sunmak için Ankara’da bir araya geldi. CHP Genel Başkan
Yardımcısı Muharrem Erkek, DEVA Partisi Genel Başkan Yardımcısı
Mustafa Yeneroğlu, Demokrat Parti Genel Başkan Yardımcısı Serhan
Yücel, Gelecek Partisi Genel Başkan Serap Yazıcı, İYİ Parti Genel
Başkan Yardımcısı Uğur Poyraz ve Saadet Partisi Genel Başkan
Yardımcısı Bülent Kaya, anayasa taslağını açıkladı.
84 Maddelik tasarıyı hazırlayan komisyon üyeleri önümüzdeki
günlerde medya organlarını, baroları, sivil toplum kuruluşlarını,
meslek örgütlerini, iş dünyasını, sendikaları, kadın ve gençlik
örgütlerini ziyaret edecek. Ayrıca altı siyasi parti Türkiye genelinde
ortak programlar düzenleyerek sivil toplumla bir araya gelecek.
Bugün Ankara Bilkent Otel’de gerçekleştirilen toplantıda parti
yetkililerinin açıklaması ardından liderler dokuz ay aradan sonra bir
kez daha birlikte fotoğraf verdi.

84 MADDE, 9 BAŞLIKTA DEĞİŞİKLİK
Altılı masanın anayasa değişikliği önerisi 84 maddeden oluşuyor.
Kuvvetler ayrılığının vurgulandığı yeni sistemde yasamanın etkin ve

katılımcı, yürütmenin istikrarlı, şeffaf ve hesap verebilir, yargının ise
bağımsız ve tarafsız olması hedefleniyor. Uzlaşılan metinde “Güçlü,
özgürlükçü, demokratik, adil bir sistem inşa etme kararlılığı içindeyiz”
ifadelerine yer veriliyor.
PARTİLİ CUMHURBAŞKANLIĞI DÖNEMİ KAPANACAK
Cumhurbaşkanı 7 yıllığına halk tarafından seçilecek ve seçimle
beraber partisiyle ilişkisi sona erecek. Görevi sona eren bir
cumhurbaşkanı, seçimle gelinen siyasi bir görev üstlenemeyecek.
Cumhurbaşkanına, TBMM Başkanı vekalet edecek. Cumhurbaşkanının
kanunlar üzerindeki zorlaştırıcı veto etkisi sona erdirilip geri
gönderme hakkı veriliyor
ANAYASAYA ÖZGÜRLÜKÇÜ ANLAYIŞ
Altılı masanın teklifi, Anayasayı temel hakları “ödev” olarak
vurgulayan ve hürriyetleri ödev kavramıyla sınırlayan anlayıştan
arındırıyor. Anayasaya özgürlükçü bir anlayış kazandırılıyor.
Anayasadan otoriter anlayışın izleri siliniyor. Anayasada “temel hak ve
ödevler” yerine “temel hak ve hürriyetler” düzenleniyor.
‘İNSAN ONURU’ TEMEL ESAS OLACAK
Anayasanın temel hakları düzenleyen ilk maddesine “İnsan onuru
dokunulmazdır ve anayasal düzenin temelidir” ifadesi ekleniyor. Bu
vurguyla beraber Anayasanın insan onurunu esas alan bir bakış açısı
kazanması sağlanıyor. Devletin temel işlevinin insan onurunu
korumak ve ona saygı göstermek olduğu vurgulanıyor.Anayasa’nın 13.
maddesine “Hürriyet esas sınırlama istisnadır. Tereddüt halinde
yorum hürriyet lehine yapılır” hükmü ekleniyor. Böylece temel hak ve
hürriyetlerin sınırlanması düşüncesinden temel hak ve hürriyetlerin
üstünlüğü dönemine geçiliyor.
ELEŞTİRİ HÜRRİYETİNE GÜVENCE

Düşünce, kanaat ve ifade hürriyeti tek bir maddede düzenleniyor.
Anayasanın 25. maddesinde yapılacak değişiklikle eleştiri hürriyeti
güvence altına alınıyor. Keyfi sınırlamaların önüne geçiliyor.
HAYVAN HAKLARI İLK KEZ ANAYASAYA GİRECEK
Anayasanın 56. maddesinde yapılan değişiklikle Anayasada sağlık
hakkı ve çevre hakkı yeniden düzenlenirken hayvan hakları ilk kez
anayasal güvenceye kavuşturuluyor.
PARTİ KAPATMA ZORLAŞTIRILACAK
Siyasi parti kapatma davalarının açılması zorlaştırılıyor. Şiddete
başvurma ya da şiddeti teşvik hariç olmak üzere parti kapatma
davalarının açılabilmesi için ihtar şartı getiriliyor. Kapatma davasının
açılabilmesi, TBMM’nin üçte ikisinin oyuyla alınacak izne bağlanıyor.
Milletvekillerinin meclis kürsüsünde kullandığı ifadelerin parti
kapatma davalarında delil olamayacağı düzenleniyor. Bu davalardan
çıkabilecek yaptırımlara idari para cezası ekleniyor.
DOKUNULMAZLIĞIN KALDIRILMASI ZORLAŞTIRILACAK
Milletvekillerinin sadece ağır ceza mahkemesinin görevine giren
suçüstü halinde dokunulmazlıktan faydalanamayacağı düzenleniyor.
Anayasanın 83. maddesinde Anayasanın 14. maddesine yapılan atıf
metinden çıkarılıyor. Dokunulmazlığın kaldırılması için üye tam
sayısının salt çoğunluğu ile karar alınacağı hükmü getiriliyor.
Milletvekili düşme kararında bireysel başvuru yoluna gidilmiş ise
Anayasa Mahkemesinin kararının bekleneceği düzenleniyor.

KADINA ŞİDDETTEN SUÇLU BULUNANLAR MİLLETVEKİLİ
OLAMAYACAK

Affa uğramış olsalar bile cinsel saldırı, çocukların cinsel istismarı,
kadına yönelik kasten yaralama ve edimi ifasını fesat karıştırma
suçlarından hüküm giymiş olanların milletvekili seçilme yeterliliğine
sahip olamayacağı hükmü getiriliyor.
AYM’YE BİREYSEL BAŞVURUNUN ALANI GENİŞLETİLECEK
Anayasa Mahkemesi’nin üye sayısı 15’ten 22’ye çıkarılıyor. Üyelerden
20’sinin TBMM, 2’sinin cumhurbaşkanı tarafından seçilmesi
öngörülüyor. Mahkemenin bölüm sayısı 2’den 4’e yükseltiliyor.
Anayasada veya Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde düzenlenen
hakların ihlali iddiasıyla Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yolu
açılıyor.Türkiye’nin taraf olduğu bir uluslararası anlaşmadan çekilme
için TBMM’nin uygun bulması şartı Anayasada açıkça düzenleniyor.
MECLİSİN DENETİM YETKİSİ GÜÇLENDİRİLİYOR
Şeffaf ve hesap verebilir bir yönetim için hükümete hesap
sorulabilmesini sağlayacak araçları artırıp etkili kılınıyor. Muhalefete
bir yasama yılında en az yirmi gün gündemi belirleyerek genel
görüşme açma hakkı tanınıyor. Herkesin Meclis Araştırma
Komisyonunun davetine uymak zorunda olduğu düzenleniyor.
BÜTÇE YETKİSİ MECLİSE İADE EDİLİYOR
Hükümetlerin politikalarını Bütçe Kanununun sınırlarına uygun olarak
yürütmelerini sağlamak amacıyla Kesinhesap Anayasada ayrı bir
maddede düzenleniyor. Değişikliğe göre, Kesinhesap Komisyonu
kuruluyor ve başkanının ana muhalefet partisinin milletvekili olması
şartı getiriliyor.
YENİ HÜKÜMET KURULMADAN MEVCUT HÜKÜMET
DÜŞÜRÜLEMEYECEK

Hükümet, başbakan ve bakanlar hakkında gensoru verme yetkisi tesis
ediliyor. Bu yenilikle, Bakanlar Kurulu aleyhine verilen güvensizlik
önergelerine yeni Başbakanın isminin eklenmesi zorunlu kılınıyor.
Böylece meclis, istikrarın gereği olarak ancak yeni hükümeti kurmakta
birleşebilirse mevcut hükümeti düşürebilecek.
HSK KAPATILACAK
Hakimler ve Savcılar Kurulu kapatılarak Hakimler Kurulu ve Savcılar
Kurulu kuruluyor. Yargı bağımsızlığının sağlanması için Adalet Bakanı
ve yardımcısının Hakimler Kurulu üyesi olmasına son veriliyor.
OHAL KHK’LARINA SON
OHAL KHK’ları kaldırılıyor. Olağanüstü Hallere ilişkin tedbirlerin
Olağanüstü Hal Kanunu ile düzenleneceği ve Olağanüstü Hal Kanunu
ile bu kanundan kaynaklı idari eylem ve işlemlere karşı yargı yolunun
kapatılamayacağı düzenleniyor.
Hakim ve savcılara coğrafi teminat getiriliyor. Savunmanın
bağımsızlığı vurgulanıyor. Yargılama sürecinin temel unsurlarından
biri olan savunma makamı, ilk defa, bir anayasa hükmüyle
düzenlenerek bu makamın iddia makamıyla eşit bir statüye
kavuşturulması sağlanıyor. Her ilde bir baro olacağı açıkça Anayasada
düzenleniyor.
SAYIŞTAY VE YSK YÜKSEK MAHKEME OLACAK
Sayıştay yüksek mahkeme statüsüne kavuşturuluyor. Kurumun
denetim yetkisinin kapsamı genişletiliyor. Yüksek Seçim Kurulu
Anayasada yargı bölümünde bir yüksek mahkeme olarak
düzenleniyor, kurulun niteliği açıklığa kavuşturuluyor. Yüksek Seçim
Kurulunun seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkına ilişkin
kararları Anayasa Mahkemesinin denetimine açılıyor.

RTÜK’ÜN ÜYE YAPISINDA DEĞİŞİKLİK
Radyo ve Televizyon Üst Kurulu’nun üye yapısında çoğulculuk
sağlanıyor. RTÜK üyeleri, basın mensupları ile iletişim ve hukuk
fakültesi öğretim üyeleri arasından seçiliyor. Üye seçiminde Türkiye
Büyük Millet Meclisi’nin nitelikli çoğunluğu aranıyor. Kurulun
çoğulculuk, özerklik ve tarafsızlık esaslarına bağlı olarak çalışacağı
vurgulanıyor.
BELEDİYE BAŞKANLARINI GÖREVDEN UZAKLAŞTIRILMASINa DANIŞTAY
KARAR VERECEK
İçişleri Bakanlığı’nın belediye başkanlarını ve meclis üyelerini
görevden uzaklaştırma yetkisi kaldırılıyor. Onun yerine Danıştay kararı
şartı getiriliyor. Görevden uzaklaştırmanın en fazla altı ay sürebileceği
düzenleniyor.
YÖK KALDIRILACAK
Yükseköğretim Kurulu kaldırılıyor. Üniversitelerin akademik, idari ve
mali özerklikleri ihlal edilmemek kaydıyla planlama ve koordinasyon
kurulu olacak Yükseköğretim Üst Kurulu düzenleniyor.Güçlendirilmiş
Parlamenter Sistemi’nin hakları nasıl güvence altına alacağına dair ilk
açıklama CHP’li Erkek’ten geldi. CHP’li Erkek’in açıklamaları şöyle:
“28 Şubat 2022 tarihinde yine bu salonda Güçlendirilmiş Parlamenter
Sistem Mutabakat Metni’ni imzalayan altı siyasi parti olarak
cumhuriyetimizi demokrasiyle taçlandırmak, adaleti tesis etmek,
farklılıklarımızı zenginlik kabul ederek bir arada yaşamak, toplumsal
barışı ve huzuru sağlamak, tüm vatandaşların insan onuruna yaraşır
bir hayat sürmesini güvence altına almak, çoğulcu, demokratik bir
Türkiye inşa etmek için bugün tarihi bir adım daha atıyoruz.”

DEVA Partili Yeneroğlu’nun açıklamalarından öne çıkanlar:
TBMM giden yolları demokratikleştirecek. Seçim barajını yüzde 3’e
düşüreceğiz. 6 milyonu aşan diasporamızın doğrudan mecliste temsil
edilmesini sağlayacağız. Yasama bağışıklığını güçlendireceğiz. Kanun
yapma sürecini demokratikleştireceğiz. Bakanlıkların KHK’lerle
kurulmasına ve kaldırılmasına son vereceğiz. Meclisin denetim
yetkisini güçlendireceğiz. Hükümet, başbakan ve bakanlar hakkında
Gen sorusu sorulması yetkisi sağlayacağız. Bugün Türkiye kanun
devleti vasfından da ciddi anlamda uzaklaşmış bulunuyor.
DP’li Yücel’in konuşması şöyle:
Yürütmenin her kademesinden, dört senedir her gün duyduğumuz
“Cumhurbaşkanımızın talimatıyla” klişesini artık duymayacağız.
Cumhurbaşkanı’nın bir dönem seçilmesini öneriyoruz, veto yetkisini
kaldırıyoruz. Usulsüzlük, yolsuzluk ve becerisizlikler iddialarının
ardından ‘affımı istiyorum’ diyerek sorumluluktan kurtulan bir
cumhurbaşkanı kabinesi yerine güçlendirilmiş bir parlamenter sistem
öneriyoruz.
Gelecek Partili Serap Yazıcı’nın açıklamaların öne çıkanlar şöyle:
Türkiye’nin taraf olduğu temel hak ve hürriyetlere ilişkin milletlerarası
andlaşmalar, Anayasaya uygunluk denetiminde başvurulacak ölçü
normlara dâhil edilmiştir.

Böylece 2004’te Anayasanın 90. maddesinde yapılan değişiklik,
yaptırımla desteklenerek insan hakları alanının genişlemesi ve
Türkiye’nin uluslararası itibarının korunması sağlanmıştır.

Bireysel başvuruların alanı, sosyal hakları da kapsayacak biçimde
genişletilmiştir. Bireysel başvuruların temelindeki hak ihlâllerinin,
Anayasa Mahkemesi’nin denetimine tâbi bir normun hukuka
aykırılığından kaynaklanması halinde Yüksek Mahkeme’ye bu normu
denetleme yetkisi de tanınmıştır
Nihayet Anayasa Mahkemesi’ne yasama, yürütme ve yargı
organlarının birbirlerinin alanına müdahale eden işlemleri nedeniyle
yapılacak başvuruları da inceleme ve karara bağlama yetkisi
tanınmıştır.Yüksek Seçim Kurulu, yerine getirdiği işleve uygun olarak
Anayasamızın Yüksek Mahkemeleri düzenleyen bölümüne aktarılmış;
iki daire ve bir Genel Kurul halinde çalışması öngörülmüştür.
Anayasa Değişikliği önerimiz yargıya ilişkin unsurlarıyla birlikte kabul
edilerek yürürlüğe girdiği takdirde; Anayasamızın 2. maddesinde yer
alan ve değiştirilmesi yasaklanan insan haklarına saygılı, demokratik,
lâik, sosyal hukuk devleti kavramları, Anayasa düzenimizin asıl
belirleyicisi olabilecektir.Böylece tüm vatandaşlar, geleceğe güvenle
bakabilecekleri huzurlu bir ortama kavuşacaklardır.
İYİ Parti Genel Başkan Yardımcısı Uğur Poyraz’ın açıklamaları ise
şöyle:
İnsan haklarına dayanan Devlet düşüncesini daha belirgin kılmak için
temel hak ve hürriyetlerin sınırlanması olan 13. Maddenin kenar
başlığını temel hak ve hürriyetlerin üstünlüğü olarak değiştiriyor;
madde metnine hürriyetin esas sınırlamanın istisna olduğunu belirten
düzenlemeyi ekliyoruz.
Toplumun haber alma hakkını koruma ve kamuoyunun serbestçe
oluşmasını sağlama amacıyla kişiler ve siyasi partilerin kamu tüzel
kişilerinin elindeki kitle haberleşme ve yayım araçlarından hakkaniyet
ve adalet ilkesine uygun olarak yararlanma hakkına sahip olduğunu
anayasal ilke olarak düzenliyoruz.

Demokratik hayatın vazgeçilmez unsuru olan siyasi partiler hakkında
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının kapatma davası açabilmesini
TBMM’nin iznine bağlıyoruz.
Saadet Partili Bülent Kaya’nın açıklamalarından öne çıkanlar:
Mutabakat metnindeki hedeflerimizden bir tanesi yerel yönetimlerin
yetki ve sorumluluklarını artırılması, yerel yönetimlerde demokratik
katılım, şeffaflık ve hesap verebilirlik ilkelerinin hâkim kılınması,
merkezi yönetimin yerel yönetimler üzerindeki idari denetiminin
sınırlarının açıkça belirlenerek yerindelik denetimi anlamına gelen
vesayet uygulamalarına son verilmesi idi.
Bunu teminen Anayasa’nın 127. Maddesinde bir değişiklik teklifi
öngördük. Bu değişiklik teklifimizde görevi ile ilgili bir suç sebebi ile
hakkında soruşturma veya kovuşturma mahalli idare organlarını veya
bu organın üyelerinin İçişleri Bakanı tarafından görevden uzaklaştırma
uygulamasına son veriyoruz.
Bu durumdaki geçici olarak görevden uzaklaştırmaya ilişkin tedbir
kararlarının kamu yararı bulunması şartıyla İçişleri Bakanının talebi
üzerine Danıştay tarafından bir ay süre ile verilebileceğini, bu kararın
ayda bir Danıştay tarafından gözden geçirilmesini ve nihai olarak bu
kararın 6 ayı geçmemesini öngörüyoruz.
Merkezi idarenin mahalli idareler üzerindeki idari vesayet yetkisinin
amacını Anayasada sınırlı olarak sayarak mahalli idarelerin yetkisini
artırıyoruz.